Theo các nhà nghiên cứu, phố cổ Bao Vinh được hình thành từ đầu thế kỷ 17, cùng với sự phát triển của cảng Thanh Hà. Bao Vinh nằm ở vị trí thuận lợi, gần với kinh thành Huế, lại có sông Hương là tuyến đường thủy huyết mạch, nối liền với các tỉnh, thành phố trong cả nước và cả nước ngoài. Nhờ đó, Bao Vinh trở thành trung tâm giao lưu, trao đổi hàng hóa sầm uất bậc nhất tại Đàng Trong.

Bao Vinh từng là nơi tập trung của nhiều thương nhân đến từ các nước như Trung Quốc, Ma Cao, Nhật Bản, Ấn Độ hay thậm chí là châu Âu. Họ đến đây để mua bán các mặt hàng như vải vóc, hương liệu, gốm sứ...

Sự phát triển của phố cổ Bao Vinh đã góp phần quan trọng vào sự thịnh vượng của xứ Đàng Trong. Đây cũng là nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, lịch sử của vùng đất Cố đô.

Năm 1885, kinh đô Huế thất thủ vào tay thực dân Pháp, Bao Vinh bị tàn phá và mai một dần. Một phần nguyên nhân là do vua Thành Thái cho lập phố chợ Đông Ba sát kinh thành, khiến cho hoạt động buôn bán ở Bao Vinh bị thu hẹp.

Kiến trúc của phố cổ Bao Vinh mang đậm dấu ấn của phong cách kiến trúc truyền thống Việt Nam, kết hợp với một số nét kiến trúc của Trung Quốc.

Các ngôi nhà ở phố cổ Bao Vinh thường được xây dựng theo kiểu nhà rường, với khung gỗ vững chắc, mái ngói lợp âm dương. Những ngôi nhà này có kích thước không quá lớn, thường là ba gian hai chái.

Tường nhà được làm bằng gỗ hoặc gạch, được sơn màu vàng hoặc đỏ tươi. Mái nhà được lợp bằng ngói âm dương, có độ dốc cao để thoát nước mưa.

Ngoài ra, phố cổ Bao Vinh còn có một số ngôi nhà được xây dựng theo kiểu kiến trúc Pháp, với mái ngói hình chóp tứ giác (nhà bánh ú). Những ngôi nhà này thường được xây dựng vào thời Pháp thuộc, bởi các thương nhân người Pháp.

Nhìn chung, kiến trúc của phố cổ Bao Vinh là một tổng hòa của nhiều phong cách kiến trúc khác nhau, tạo nên một nét đẹp độc đáo, mang đậm dấu ấn lịch sử.

Dù ngày nay phố cổ Bao Vinh đã dần phai đi hình hài vẹn nguyên của ngày xưa nhưng nó vẫn mang trong mình nhiều nét cổ điển hoài niệm. Thời gian đã khiến nhiều ngôi nhà cổ xuống cấp, những mái ngói, kèo cột giờ đây không còn vững chắc nhưng những gì còn sót lại cũng đủ để làm cho những du khách hiếu kỳ khám phá và hoài niệm về một thương cảng sầm uất một thời.

Tuy không còn là một trung tâm thương mại sầm uất như xưa, nhưng phố cổ Bao Vinh vẫn là một khu vực có giá trị lịch sử - văn hóa quan trọng. Dạo bước quanh khu phố cổ này, bạn sẽ cảm nhận được một Bao Vinh bình dị, mộc mạc khôn xiết. Từ đình làng, bãi chợ, bến đò ngang đến ngôi cổ tự nơi đây.