Vườn Quốc Gia (VQG) Bạch Mã tọa lạc tại Thị trấn Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế, cách Thành phố Huế 45 km về phía Tây Nam, cách Đà Nẵng khoảng 60 km về phía Bắc. VQG Bạch Mã được công nhận là một trong số ít những vườn quốc gia tại khu vực Đông Dương có tính đa dạng sinh học cao, với hệ sinh thái cực kỳ phong phú và hấp dẫn, trong đó có nhiều loài động vật và thực vật quý hiếm có tên trong Sách Đỏ Việt Nam. VQG Bạch Mã có diện tích khoảng 37.000 ha bao gồm vùng đất thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế và tỉnh Quảng Nam. Có thể nói VQG Bạch Mã là một trong những VQG đẹp nhất Việt Nam.

Với độ cao trải dài từ 20m dưới chân núi đến 1400m tại đỉnh núi Bạch Mã, hệ động thực vật ở đây rất phong phú. Vườn có hệ thực vật ghi nhận 2.373 loài gồm 332 loài nấm, 87 loài rêu, 183 loài dương xỉ, ngành hạt trần có 22 loài, ngành hạt kín có 1.749 loài. Trong đó có nhiều loại thực vật đặc hữu, quý hiếm nằm trong Sách Đỏ Việt Nam như: lá nón Bạch Mã, mây Bạch Mã, pơ mu, trầm hương, gụ mật, kiền kiền, bảy lá một hoa…

Vườn có 1.715 loại động vật, gồm: 1.029 loài côn trùng, 57 loài cá, 134 loài ếch nhái và bò sát. Bạch Mã là nơi trú ngụ của 363 loài chim (hơn 1/3 loài chim hiện có của nước ta). Nhiều loài chim đẹp và lạ như họa mi, khướu bạc má, chích chòe lửa, gà so, gà lôi trắng, gà lôi lam mào trắng và có đến 7 loài chim trĩ khác nhau, trong đó có loài quý hiếm như trĩ sao.

Bạch Mã còn có 256 loài bướm cùng nhiều loài bò sát, ếch nhái, cá và côn trùng trong đó có 68 loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Nhiều loài côn trùng kỳ lạ và độc đáo như bọ que có thân dài xương xẩu, màu sắc cơ thể giống như cành cây, kỳ nhông xanh cùng hàng đàn bướm màu sắc sặc sỡ rập rờn trên những khóm hoa hay đậu thành hàng trên vách đá rêu xanh.

Các nhà khoa học đã lên danh sách 1406 loài thực vật ở nơi đây gồm những giống cây quý hiếm như trắc, trầm hương... và 338 loài cây có thể sử dụng làm thuốc nam. Một số cây dược liệu có giá trị lớn về kinh tế cần được bảo vệ và nhân giống như cây vàng đắng dùng chữa bệnh sốt rét và bệnh vàng da; cây hoàng tinh hoa trắng sử dụng làm thuốc bổ và chữa bệnh đau lưng. Một số loài lần đầu được phát hiện ở đây được đặt tên của vườn như Côm Bạch Mã, chìa vôi Bạch Mã.

Vào khoảng thời gian đầu và cuối mùa mưa, rừng Bạch Mã còn sặc sỡ sắc màu của các loại hoa đỗ quyên, râu hùm, lan vani, trà hoa vàng cùng các giống nấm, địa y, dương xỉ thân gỗ có màu sắc và hình thù kỳ dị, phong phú... 132 loài thú. Trong đó, có nhiều loài đặc hữu, quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam như: mang Trường Sơn, voọc, sói lửa, báo hoa mai, sao la, trăn mốc, rắn lục sừng, rùa hộp trán vàng, gà lôi lam mào trắng, cá chình hoa...

Vùng đệm Vườn có diện tích 58.676ha, trải rộng trên 2 tỉnh Thừa Thiên Huế và Quảng Nam, gồm 3 huyện Phú Lộc, Nam Đông và Đông Giang, 15 xã, thị trấn gồm có 109 thôn. Ở vùng đệm có 4 dân tộc anh em sinh sống là: Kinh, Ka tu, Vân Kiều và Mường. Trong đó, dân tộc Kinh chiếm đại đa số. Các dân tộc khác sống tập trung thành từng bản làng xen kẽ với người Kinh, có sự lai hóa và hòa nhập giữa các dân tộc với nhau.

Có nhiều giai thoại về tên gọi của dải rừng nguyên sinh duy nhất của Việt Nam nối từ biển đến biên giới Việt - Lào là Vườn Quốc gia Bạch mã này. Tương truyền kể rằng sở dĩ có tên Bạch Mã vì ở đây mây mù bao phủ núi quanh năm và người chân sống ở chân núi nhìn lên đỉnh thấy hơi bốc lên trắng xóa tạo hình con ngựa nên gọi Bạch Mã. Có truyền thuyết kể rằng ngày xưa, các tiên ông thường xuyên cưỡi ngựa trắng từ trời bay xuống dãy núi này để chơi cờ, trong khi mải mê đánh cờ thì đám ngựa đi tìm cỏ để ăn, sau khi chơi xong các tiên ông tìm không thấy ngựa nên đã về trời, để lại đàn ngữ trắng lang thanh ở núi Bạch Mã đi tìm chủ nhân. Lại có truyền thuyết một vị tướng quân cưỡi ngựa trắng lên núi và mất tích bí ẩn… Những truyền thuyết ấy đã giúp cho đỉnh Bạch Mã luôn kỳ bí với mọi du khách ghé thăm.

Đến với Vườn quốc gia Bạch Mã, bạn sẽ bị hớp hồn và choáng ngợp bởi phong cảnh núi rừng non nước hữu tình, dường như mọi cảnh vật cảu thiên nhiêu đều tụ họp lại một vị trí. Chính điều này đã khiến VQG Bạch Mã giống như một chốn tiên cảnh, chốn tiên cảnh tuyệt sắc này khiến cho bất kỳ ai cũng muốn đặt chân vào.

Du khách sẽ có dịp khám phá những tuyến đường mòn thiên nhiên kỳ thú, khoái nhất là đi bộ dọc theo những đường mòn mang dấu ấn đặc thù như đường mòn Trĩ Sao dẫn đến thác Trĩ Sao - nơi có nhiều chim trĩ sao sinh sống. Thác Trĩ Sao cũng là một điểm dừng chân hấp dẫn trong VQG, có hồ nước trong vắt và mát rượi. Để đến đây, bạn phải leo qua những dốc núi và đi qua các đoạn rừng thưa, cho đến khi lắng nghe được tiếng thác nước chảy len lỏi qua từng khe đá, tức là bạn đã tìm đến được thác Trĩ Sao.

Vọng Hải Đài có vị trí trên đỉnh của dãy núi Bạch Mã hùng vĩ, có độ cao khoảng 1.430m so với mực nước biển. Toàn bộ khu Vọng Hải Đài giống như một cung điện nguy nga nằm giữa sự hùng vĩ của đất trời. Nổi bật nhất là lầu bát giác 2 tầng mang kiến trúc cổ điển Châu Âu tinh tế, xung quanh là các cửa sổ hình mái vòm, tường ốp gạch, bên ngoài có 2 con ngựa trắng đứng chầu. Phía trước Vọng Hải Đài là một tấm bia lớn đặt trên lưng rùa, khắc dòng chữ "Non thiêng Bạch Mã".

Vòng về phía sau của lầu bát giác, bạn sẽ thấy đôi ngựa trắng và một cái chuông lớn. Tất cả như hình thành nên một thiên đường nhân gian khiến ta quên đi mọi ưu phiền trong cuộc sống.

Từ khu vực Vọng Hải Đài chỉ cần phòng tầm mắt ra xa, chỉ cần phóng tầm mắt ra xa là có thể ngắm toàn bộ khung cảnh núi non hùng vĩ của dãy Bạch Mã, cùng với hệ thống sinh thái đa dạng của VQG Bạch Mã, xa xa là hồ Truồi rộng 400 ha, Thiền Viện Trúc Lâm sừng sững, ẩn hiện và đầm Cầu Hai như mặt gương biếc vô tận... tất cả tạo nên bức tranh thiên nhiên đẹp nao lòng người.

Thiên hạ nói rằng "Xem cây vào Cúc Phương, ngắm thú đến Cát Tiên, tắm thác lên Bạch Mã". Bạch Mã có nhiều thác đẹp như thác Hoàng Yến, Trĩ Sao, thác Bạc, Ngũ Hồ... Nổi tiếng hơn cả là thác Đỗ Quyên cao 300m, được xem là thác cao nhất ASEAN. Thác như một đài nước khổng lồ nên có tên gọi là Chateau D’ Eau, người Việt gọi là "Xa Tôi Đô", còn dân gian gọi là thác Đỗ Quyên bởi quanh thác là những thảm đỗ quyên quanh năm rực rỡ. Đỗ quyên là loài hoa đặc trưng của Bạch Mã, quốc hoa của Nepal, xứ sở sinh ra thái tử Tất Đạt Đa (Đức Phật) tại vùng Lumbini. Đỗ quyên là một trong 338 cây thuốc nam đa dụng ở Bạch Mã, có nhiều tên gọi khác nhau như: sơn thạch lựu, ánh sơn hồng, mãn sơn hồng, báo xuân, thanh minh, sơn trà... Tùy theo màu hoa mà gọi là tử quyên (đỏ tía), hồng quyên (đỏ nhạt), bạch quyên (trắng), hoàng quyên (vàng). Hoa đỗ quyên dịu dàng, nữ tính được nhiều người thích trồng. Tặng hoa đỗ quyên thay lời nhắn nhủ "Nhớ chăm sóc và giữ gìn sức khỏe (Take care of yourself for me)".

Để du lịch đến VGQ Bạch Mã, bạn cần phải nắm được thời tiết và thời điểm thích hợp để đi. Theo kinh nghiệm của nhiều người, VQG Bạch Mã có 2 mùa rõ rệt là mùa khô và mùa mưa. Mùa khô rơi vào khoảng tháng 2 đến tháng 9 hàng năm, khí hậu khô ráo, ít mưa. Đây là khoảng thời gian thuận lợi cho việc di chuyển và tham gia các hoạt động trải nghiệm ngoài trời. VQG Bạch Mã có khí hậu mát mẻ từ 16-24 độ C, gần như quanh năm. Rừng thường xanh bạt ngàn xen lẫn những rừng thông được chăm sóc bảo vệ tốt, gần như còn hoang sơ và tự nhiên. Du khách có thể cảm thấy sảng khoái, hít thở không khí trong lành và cảm thấy dễ chịu với bầu không khí luôn mát mẻ dễ chịu.

Đến với VGQ Bạch Mã, du khách luôn cảm thấy mình được hòa quyện với thiên nhiên hoang dã, hùng vĩ, cảm thấy như được phục hồi cơ thể, lấy lại năng lượng ngập tràn sau những tháng ngày làm việc mệt mỏi căng thẳng ở những đô thị. Mời các bạn ghé thăm Vườn Quốc Gia Bạch Mã một lần nhé!