Mụ có một vườn thanh trà. Mùa xuân lá non và trổ hoa thơm tận bờ rào. Màu hoa trắng ngần giản dị, thuần khiết nhẹ nhõm trong sương mai. Mùa quả chín cũng nhằm mùa sinh của tôi. Là mùa tôi sung sướng đến mức đêm ngủ chỉ mong trời mau sáng. Tôi tót sang nhà mụ doái chân soi chiếc tổ chim có thêm quả trứng nào không và ngửa cổ đếm từng chùm thanh trà mỗi ngày một nặng và trĩu xuống.

Nắng tháng 7 làm sém cả đám lá và rám vàng những chùm quả treo chếch hướng tây. Tôi hóng những chùm trái xinh xinh như những quả trứng gà, vỏ dày phủ lớp phấn trắng cho đến ngày chúng kéo cành trĩu xuống. Từ thân cây màu xanh lục đậm, những đường gân trắng sau phiến lá đến những chiếc gai nhỏ, mùi hương tinh dầu quấn quýt vào tận góc nhỏ đứa trẻ ngồi học bài, lơ mơ trên gối êm rồi vào tận giấc ngủ sâu. Tôi yêu những khu vườn Huế với niềm tự hào và lòng biết ơn kín đáo. Nhà vườn Huế với hàng trăm giống cây quý, hoa trái thơm ngon đã góp phần làm nên nét riêng biệt của một thành phố di sản.

Sách xưa từng truyền đến ngày nay những giống quả quý được làm “trân phẩm” cung tiến vua trong các dịp lễ tiết. Ngoài các sản vật gạo de, quýt ngọt, nhãn lồng..., thanh trà là phẩm vật nổi bật nhất của vùng đất Cố đô. Người ta nói giống cây này chọn đúng nơi để sinh ra loại quả thơm ngọt, thanh tao khác hẳn vị trái ở vùng miền khác. Chúng tôi vẫn thường đạp xe lên miệt Thủy Biều, Kim Long, Hương Hồ vào mùa thanh trà ra hoa. Chầm chậm dong xe quanh co qua những nạp vườn thơm thơm hoa trắng. Giống cây chịu đất phù sa này có cây sống cả gần 70 - 80 năm tuổi vẫn ra hoa kết trái.

Dưới nắng xuân lũ ong vo ve tìm mật giữa khu vườn thơm ngát. Từng chùm hoa nở bung năm cánh, nhụy vàng, những túi tinh dầu nhỏ xíu tỏa hương thanh dịu. Chịu đựng cái nắng gay gắt mùa hè, háo hức những cơn dông đì đùng tiếng sấm, thanh trà chắt chiu hơi ấm của đất, vị ngọt nước sông Hương cho những mùa quả chín. Một sáng mùa thu, tôi theo con đường đất sỏi mọc đầy hoa xuyến chi và cây mắc cỡ tìm nhà một người bạn ở Nguyệt Biều. Cửa bảng khoa im lìm, bờ tường mọc đầy rêu. Tôi ngồi xuống bậc thềm ngó ra những con bù nhìn vẫy tay không mệt mỏi phía bãi bồi trước sông. Bỗng làn gió đưa đến một mùi hương quen. Hương thanh trà! Trước mắt tôi là những chùm trái trĩu cành đang mùa chín. Chợt nghĩ những hiệu nước hoa nổi tiếng thế giới có mang lại cảm xúc như khi ngồi dưới gốc cây này. Người ta có thể tìm về ký ức của một đứa trẻ. Nó gác chân lên thành cửa sổ đọc sách, hít hà mùi hương thanh sạch, gỡ từng tép thanh trà mọng nước mà mơ mộng với mây trắng trời xanh...

Mùa thu hoạch, người làm vườn dành những quả đẹp nhất đặt lên bàn thờ tổ tiên dịp rằm Vu Lan. Rồi đón thương lái, hái quả, đóng hàng. Chỉ vài hôm là các siêu thị trong Nam ngoài Bắc đã có khách hàng tìm mua thanh trà Huế. Cũng đến mùa này, người Huế lại tổ chức tái hiện lễ hội cung tiến thanh trà. Những mâm quả vừa hái còn nguyên cuống lá trang trọng trên khay được rước vào cung. Lễ vật được các thị vệ thay mặt triều đình tiếp nhận và dâng các miếu thờ... Tôi yêu vị trái, sắc hoa, cả màu lớp vỏ lúc non đến lúc chín già của thanh trà. Và mê mẩn mùi tinh dầu đến mức chỉ cần vài giọt cho đêm khó ngủ là giấc mơ thật êm sẽ đến. Tôi vói hái đầy sọt tre cho mụ Tép ngày mai chợ sớm. Và sung sướng ngồi tách từng tép quả mọng nước vừa được thưởng. Là giấc mơ hay ký ức trở lại mang máng màu nắng thanh trà...